روزنامه‌نگاری علم، حرفه‌ای است که زمینۀ ایجاد گفت‌وگوی میان دانشمندان و جامعه را فراهم می‌کند
زرین زردار در ارتباط با روزنامه‌نگاری علم در ابتدا به ارائه تعریفی از این حوزه پرداخت و گفت: تعاریف مختلفی در ارتباط با روزنامه‌نگاری علم مطرح شده ولی در ساده‌ترین تعریف روزنامه‌نگاری علم به حوزه‌ای اطلاق می‌شود که اخبار و اطلاعات در حوزه‌های علمی را به زبان ساده و جذاب برای مخاطبان ترجمه می‌کند.
وی تصریح کرد: البته تعریف روزنامه‌نگار علم بسیار فراتر از ارائه در قالب یک تعریف ساده است که از آن جمله به نقش آن در ایجاد گفتگوی میان دانشمندان و جامعه تبدیل کرده و درواقع مباحث علمی را به موضوع مباحثه در جامعه تبدیل می‌کند.
او در ادامه سه شاخص اصلی روزنامه‌نگاری علم را در قالب مترجم علم به زبان ساده، ایجادکننده تعامل میان دانشمندان و جامعه و ناظر، ارزیاب و نقدکننده فرآیند علمی در محیط عمومی دانست و گفت: دانشمندان و مدیران و افرادی که در حوزه علم و فناوری مشغول هستند نظارت و ارزیابی را در محیط علمی را انجام می‌دهند ولی تفاوت آن‌ها با روزنامه‌نگار علم در این است که این افراد نقد و ارزیابی را در محیط عمومی طرح می‌کنند.
زردار در ادامه به بررسی موانع رشد و توسعه روزنامه‌نگاری علم پرداخت و اذعان کرد: بحران جدی در روزنامه‌نگاری علم همچون سایر حوزه‌های روزنامه‌نگاری متأثر از جریان جهانی به سبب آنلاین شدن حرکت ژورنالیسم است که باعث ورود غیرحرفه‌ای‌ها به حوزه روزنامه‌نگاری شده است.
ایشان خاطرنشان کرد: حضور افراد غیرحرفه‌ای در حوزه روزنامه‌نگاری باعث انتشار اخبار شبه‌علمی و جعلی در فضای رسانه‌ها شده که امکان سنجش صحت آن را دشوار کرده است.
وی افزود: آنچه در ابتدا به‌عنوان روزنامه‌نگاری علم در کشور مطرح شد کاملاً تقلیدی بود و تأمین‌کنندگان مالی آن متوجه اهمیت این حوزه نبودند و همین مسئله باعث شد تا افراد مستعد در این حوزه با فشارهای مختلف مواجه شده و با تعدیل نیرو در رسانه‌ها روزنامه‌نگاران علم در اولویت قرار گرفتند.
دکتر زردار از تبعات این اتفاقات را ظهور برخی از روزنامه‌نگارانی دانست که برای ادامه کار مجبور به برقراری ارتباط غیرحرفه‌ای با نهادهای علمی شدند و به‌جای انجام رسالت واقعی‌شان آن‌ها را به روابط‌عمومی آن نهادها تبدیل کرده است.
زردار اذعان کرد: اگر ملاک موفقیت رسانه‌ها را تعداد مخاطب و یا تیراژ مجلات در نظر بگیریم، روزنامه‌نگاری علم وضعیتی بی‌ثبات دارد، به‌طوری‌که حتی نمی‌توان نام آن را به‌عنوان یک حرفه فعالیتی مطرح کرد.
وی در ادامه به تفاوت میان روزنامه‌نگار علم و یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای پرداخت و گفت: یک روزنامه‌نگار علم می‌تواند یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای باشد بدین مضمون که سعی دارد علوم و فناوری‌های جدید را به سطح جامعه بکشاند ولی آنچه روزنامه‌نگار علم را از ژورنالیست‌های سایر حوزه‌ها متمایز می‌کند این است که از روزنامه‌نگار علم انتظار می‌رود فعالیت خود را بر اساس منطق و روش علمی در پیش گرفته و سوژه‌ها را مورد ارزیابی قرار دهد.
او با اشاره به این مطلب که از این منطق و روش روزنامه‌نگاری علم می‌توان در سایر حوزه‌ها همچون اجتماعی استفاده کرد، افزود: در دنیا دو رویکرد در حوزه علم استفاده می‌شود یکی علم محور و دیگری مسئله محور و آنچه در این میان مورداستفاده روزنامه‌نگاری علم است مسئله محور بودن آن است که می‌تواند به بررسی نقش علم و تکنولوژی در حل مسائل کمک کند.
زردار اذعان کرد: ایجاد ثبات حرفه‌ای در روزنامه‌نگاری علم نیازمند پیش‌شرط‌هایی است که از آن جمله می‌توان آموزش‌های تخصصی اشاره کرد.
ایشان با بیان این‌که با وجود فعالیت تخصصی و پیچیده در روزنامه‌نگاری نیازمند آموزش‌های تخصصی است، گفت: ما حتی یک رشته دانشگاهی روزنامه‌نگاری علم نداریم و پرداختن به آن در دانشگاه‌ها به یک درس اختیاری در مقطع کارشناسی ارشد با همین عنوان خلاصه می‌شود و بر همین اساس ما وقتی آموزش حرفه‌ای نداریم نمی‌توانیم انتظار فعالیت حرفه‌ای را در رسانه‌ها داشته باشیم.
وی از پیش‌شرط‌های دیگر تحقق روزنامه‌نگاری علم در جامعه را ایجاد هویت مستقل برای آن عنوان کرد و افزود: تحقق این هویت مستقل در قالب ایجاد تشکل‌ها و نهادهای صنفی باعث تعامل فعالان این عرصه و تشریک‌مساعی آنان می‌شود.
زردار با اشاره به این مطلب که دلایل مختلف به‌عنوان موانع عدم تحقق یک هویت مستقل برای روزنامه‌نگاری علم، اظهار کرد: ما فدراسیونی با عنوان روزنامه‌نگاری علم داریم که تنها پیش‌شرط ورودش عضویت افراد یک کشور عضویت در یک تشکل صنفی و حرفه‌ای است که ما در کشور از آن بی‌بهره‌ایم.
ایشان همچنین به نقش رسانه‌ها در توسعه روزنامه‌نگاری علم پرداخت و عنوان کرد: ما در کشور با مجموعه‌ای از رسانه‌های دولتی و شبه‌دولتی مواجهیم که برآیند اکثر فعالیت آن‌ها بیانگر این نکته است که زبان به کار گرفته توسط این رسانه‌ها کارمندی است و در این رسانه‌ها دستیابی به مخاطب بیشتر نیست.
وی در پایان اذعان کرد: تنها در صورت داشتن رسانه‌های خصوصی قوی است که می‌توان احتمال رشد و توسعه روزنامه‌نگاری حرفه‌ای را افزایش داد.
منبع: عطنا
نظر شما :