افزایش دانش عمومی، مطالبه‌گری از مسئولان و مبارزه با اخبار غیر واقعی باید در دستور کار رسانه ها در شرایط تغییر اقلیم قرار گیرد

صادق ضیائیان در نشست تغییرات اقلیمی و رسانه‌ها با تاکید بر سیل فروردین ۹۸ که از سوی کرسی ارتباطات علم و فناوری یونسکو و پژوهشکده ارتباطات در دانشکده علوم ارتباطات برگزار شد با اشاره به خشکسالی و کم بارشی پیاپی طی ۱۱ سال گذشته در کشور روند صعودی افزایش دما را یادآور شد و توضیح داد: افزایش دما باعث شده تبخیر افزایش پیدا کنند و منابع آب از دست بدهیم؛ به طوری که طی ۵۰ سال گذشته ۵۰ میلیمتر از بارش متوسط سالیانه کشور کم شده ضمن آنکه ۵.۹ درصد در سال افزایش تبخیر و تعرق بالقوه داشته‌ایم.

وی ادامه داد: از سال ۸۷ تا سال گذشته کم بارشی داشتیم و یک سال پربارش یعنی امسال نمی‌توانند ۱۱ سال کم بارشی را جبران کند.

رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی کشور با بیان اینکه سال ۹۶، ۹۷ درصد از کشور را درجات مختلف خشکسالی در برگرفته بود اضافه کرد: همچنین ناحیه بندی اقلیمی ایران نشان می‌داد مناطق گرم و خشک بیشتر و مناطق معتدل و مرطوب کمتر شدند.

ضیائیان افزود: با توجه به کنترل یا عدم کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشورهای مختلف ۴ سناریو تغییرات اقلیمی در حالت خوشبیانه و بدبینانه وجود داشته است این در حالی است که تا سال ۲۰۱۸ افزایش دی اکسید کربن با سناریو بدبینانه پیش رفته و خیلی از کشورها موفق به کنترل تولید گازهای گلخانه‌ای نشدند.

وی همچنین به برگزاری اولین کنفرانس جدی تغییر اقلیم در سال ۷۴ یا ۷۵ در کشور اشاره کرد و گفت: در آن زمان هشدارهای در این رابطه داده شد اما این هشدارها که به وقوع خشکسالی و پدیده‌های حدی (extreme events) در کشور اشاره داشتند چندان جدی گرفته نشد.

رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی کشور افزایش دمای دو درجه‌ای طی ۵۰ سال گذشته در کشور را عدد بزرگی برای افزایش دما دانست و خاطر نشان کرد: این موضوع باعث می‌شود شدت و تعداد پدیده‌های حدی (extreme events) از جمله وزش باد شدید، سیل یا بارش سیل آسا، امواج سرمایی/گرمایی و یخ زدگی افزایش پیدا کنند.

وی ضمن اشاره مجدد به سناریوهای چیده شده برای تغییر اقلیم در دو حالت خوشبینانه و بدبینانه تشریح کرد: سناریو خوشبینانه نشان می‌دهد که تا سال ۲۱۰۰ در صورت کنترل گازهای گلخانه‌ای وضعیت کنونی تغییر اقلیم به همین ترتیبی که است باقی می‌ماند و نزدیک به دو درجه افزایش دما خواهیم داشت. این در حالی است که سناریو بدبینانه پیش بینی می‌کند افزایش دمای بین ۵ تا ۷ درجه باشد و نیز بین ۱۰ تا ۲۰ درصد باران از دست خواهیم داد که با توجه به رشد جمعیتی و نیاز به آب مسائل و مشکلات جدی را ایجاد خواهد کرد.

ضیائیان سپس به نقش رسانه در تغییرات اقلیمی پرداخت و تاکید کرد: افزایش دانش عمومی مطالبه گری از مسئولان، مبارزه با اخبار غیر واقعی باید در دستور کار رسانه در شرایط تغییر اقلیم قرار گیرد. این در حالی است که خبر دروغ و یا غیر واقعی، مشتری بیشتری دارد و حتی گاهی موجب می‌شود مسئولان نیز به اخبار غیر واقعی اکتفا کنند؛ در چنین شرایطی پیگیری مداوم خبرنگاران ضروری به نظر می‌رسد.

رئیس گروه مطبوعات و امور خبری و تحلیل اطلاعات وزارت راه و شهرسازی به ارائه برخی آمار مربوط به رسانه‌ها در سیل فروردین ۹۸ پرداخت و با اشاره به سهم ناچیز محیط زیست در رسانه‌های ایران خاطر نشان کرد: ۸۵ درصد پیام‌های پر بیننده تلگرام از منابع رسمی خبری بود و کاربران توئیتر به ترتیب در مورد استان‌های گلستان، لرستان و فارس (سیل دروزاه قرآن شیراز) بیشترین توئیت را کردند این در حالی است که پرببینده ترین پیام تلگرام با بیش از ۵ میلیون نفر بیننده مربوط به دلیل سیل شیراز بود.

احمد کارخانه، رئیس گروه مطبوعات و امور خبری و تحلیل اطلاعات وزارت راه و شهرسازی در این نشست خاطر نشان کرد: در ۲۸ خرداد ۹۷ نشست تغییر اقلیم برای سردبیران رسانه‌ها با حضور ۸۸ سردبیر رسانه برگزار شد و در آن تاکید شده بود تغییر اقلیم یکی از ۱۰ چالش آینده جهان به شمار می‌آید و انسان ۱۷۰ برابر بیشتر از طبیعت در تغییر اقلیم نقش داشته است.

وی برخی پیامدهای وخیم تغییر اقلیم را افزایش رخداد مخاطرات جوی- اقلیمی، وقوع بارش های سنگین و غیر مترقبه، حذف و یا جابجایی برخی گونه‌های جانوری و گیاهی، کاهش عملکرد محصولات زراعی، افزایش انواع بیماری‌های انسان- دام و گیاه و غیره عنوان کرد.

رئیس گروه مطبوعات و امور خبری و تحلیل اطلاعات وزارت راه و شهرسازی سپس به سهم روزنامه نگاری محیط زیست در عرصه رسانه ایران پرداخت و اظهار کرد: سهم محیط زیست در رسانه‌های ایران (رسانه‌هایی که به طور تخصصی به محیط زیست می‌پردازند) تنها ۰.۲۱ درصد است.

کارخانه سپس به ارائه برخی آمار رسانه‌ها در سیل فروردین ۹۸ پرداخت و تشریح کرد: کارشناسان سازمان هواشناسی کشور در مواقع عادی روزانه ۱۶ بار در شبکه‌های رادیویی و ۸ بار در تلویزیون به صورت زنده وضعیت هوا را گزارش می‌کنند. در جریان وقوع سیل فروردین ۹۸ در مجموع ۱۵۰ اطلاعیه و ۹۰ اخطاریه و بیش از ۱۹۵۰ گزارش رادیویی و تلویزیونی در تهران و استان‌ها در خصوص شرایط نامساعد جوی و شرایط مخاطره آمیز از جمله هشدار وقوع سیلاب و غیره منتشر و پخش شده است.

وی افزود: در فروردین ۹۸ در مجموع ۷۵۰ دقیقه در رادیو، ۱۳۵ دقیقه در شبکه یک سیما، و ۱۲۰ دقیقه در شبکه خبر، ۱۰۰۰ دقیقه زیرنویس شبکه خبر، صرفاً در صدا و سیما اطلاع رسانی صورت گرفت که در مجموع بیش از ۱۸ ساعت تا ۱۷ فروردین ۹۸ بوده است.

وی با اشاره به این که بارش‌های سیل آسا در سه بازه زمانی ۲۶ تا ۲۹ اسفند، ۴ تا ۶ فروردین و ۱۱ تا ۱۲ فروردین صورت گرفته گفت: از روز دوشنبه دو اردیبهشت اولین برنامه هواشناسی کشاورزی در شبکه خبر پخش شد؛ تا پیش از این هواشناسی کشاورزی به صورت مکتوب گزارش می‌شد که توانسته بود هزار میلیارد تومان ارزش افزوده در بخش کشاورزی ایجاد کند (در سال ۹۷).

رئیس گروه مطبوعات و امور خبری و تحلیل اطلاعات وزارت راه و شهرسازی با اشاره به این که خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) رتبه اول در پستهای پربیننده تلگرام را داشته است یادآور شد: اولین محتوای پر بیننده تلگرام در تاریخ ۲۹/‏۱۲/‏۹۷‬ منتشر شد در حالی که سیل از ۲۶ اسفندماه ۹۷ آغاز شده بود. پیام‌های پربیننده تلگرام با موضوع سیل ۹۹ مورد بوده که به طور میانگین دو میلیون نفر هر پیام را خوانده اند.

کارخانه همچنین با بیان این که ۸۵ درصد پیام‌های پر بیننده تلگرام از منابع رسمی خبری بوده و کمتر از ۵ درصد محتواها فیلم بوده است، خاطر نشان کرد: بی اعتمادی به دولت مهمترین موضوع منفی در پیام‌های پر بیننده تلگرام بود و گزارش سیل در استان‌ها و تعداد کشته‌ها بیشترین محتوا را به خود اختصاص داد، این در حالی است که در توئیتر بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار توئیت از سوی ۹۰ هزار کاربر با موضوع سیل تولید محتوا شد که گسترده و کم سابقه بود.

کارخانه در پایان این بخش به نتیجه گیری پرداخت و اظهار کرد: آن چه در تلگرام و توئیتر در خصوص سیل منتشر شد کمترین توجه را به دلایل آب گرفتگی منازل داشته و بیشتر به عوامل طبیعی و شدت سیل تاکید شده است. این در حالی است که کارشناسان عوامل انسانی مؤثر در تشدید سیلاب‌ها، دخل و تصرف غیر مجاز در بستر و حریم رودخانه‌ها، آبراهه‌ها، نهرها و مناطق پایین دست سدها، حاشیه دریاها و دریاچه‌ها عنوان کرده‌اند.

وی افزود: همچنین احداث اماکن مسکونی و تجاری در مسیل‌ها ایجاد اراضی کشاورزی، احداث سازه‌های تقاطعی نامناسب، برداشت بی رویه مصالح از بستر رودخانه، تخریب پوشش گیاهی و از بین بردن مراتع، جنگل‌ها و عدم آموزش همگانی و آگاهی عمومی مردم از سیل به عنوان دیگر عوامل انسانی مؤثر در تشدید سیلاب‌ها عنوان شدند.

منبع خبر: عطنا