هادی خانیکی: قانعی‌راد فرهنگ‌های روشنفکری را به فرهنگ گفت‌وگویی تبدیل کرد

هادی خانیکی در مراسم نقد و بررسی کتاب پیدایش روشنفکر گفت و گویی در ایران در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران اظهار کرد: این کتاب که مجموعه ای مقالات و چند گفت و گوی قانعی راد است، آخرین اثر نویسنده که خود به نشر سپرده شناخته می شود.
وی افزود: فضای نشر و جمع آوری در کتاب پیدایش روشنفکر گفت و گویی در ایران به گونه ای است که منجر به جمع آوری ایده شده است، این کتاب ۲۰ مبحث در ۴۲۷ صفحه دارد.
مدیر گروه ارتباطات با اشاره به اینکه قانعی راد در ایراد سخنرانی ها و نوشتن در مقالات پژوهشی و رسانه ها فعال بود، یادآورشد: در زمانی که سردبیر نشریه آیین بودم، قانعی راد مطالبی را که از سوی او در نشریه منتشر می شد را گردآوری کرده تا در نهایت آنها را به چاپ برساند چرا که برای آن اعتبار بیشتری قائل بود و در آثار خود را پروتکل ها مقید نمی کرد.
خانیکی در ادامه درباره نظریات قانعی راد در کتاب پیدایش روشنفکر گفت و گویی در ایران گفت: در این کتاب روشنفکر فکری در مقابل سیاسی قرار گرفته و میدان عمل برای این نوع روشنفکر حوزه عمومی است.
این استاد ارتباطات به متفکر بودن، تولید کنندگی و دارای اندیشه انتقادی بودن روشنفکر اشاره کرد و افزود: روشنفکر به مسئله فیزیکی بسنده نمی کند، بلکه به دنبال راهبرد و تفکر پویا است، با طرح این مبحث اختلاف قانعی راد در تعریف روشنفکر با سایرین مشخص می شود.
خانیکی با اشاره به اینکه مرحوم قانعی راد روشنفکر را در دوگانگی میان علم و فرهنگ در کنار یکدیگر قرار می دهد، افزود: روشنفکر به دنبال مسئله مردمی با صبغه فرهنگی است و انتظار دارد روشنفکر به نسبت علم و حقیقت به فرهنگ و زندگی مردم نیز بیندیشد.
وی با اشاره به اینکه قانعی راد انتظار دارد روشنفکر در نسبت با امر واقع و پیشین قدرت باز اندیشی داشته باشد، یادآورشد: در این کتاب گفته شده که روشنفکر نباید فکری بسته بندی شده داشته باشد، به عبارت دیگر نباید در محفوظات خود زندگی کند.
به اعتقاد خانیکی، قانعی راد مفهوم روشنفکری در هر زمانی را به چالش می کشد، روشنفکر را در عین حالی که سیاست مدار، تکنوکرات و دانشگاهی نمی داند اما از نظر وی با هیچ کدام از این مباحث بیگانه هم نیست.
وی تأکید کرد: قانعی راد در فرهنگ های روشنفکری به سمت تنوع و تکثر روشن فکری می رود و فرهنگ های روشنفکری را به فرهنگ گفت و گویی تبدیل می کند.
مدیر گروه ارتباطات به برداشت جامعه شناسانه قانعی راد در کنار جنبش ها تأکید کرد و گفت: در کتاب قانعی راد روشنفکر گفت و گویی به عقلانیت ارتباطی متکی است، روشنفکر به مقایسه سیستم و جنبش می رود.
خانیکی ادامه داد: از نظر قانعی راد روشنفکر گفت و گویی به عقلانیت گفت و گویی و روشنفکر استعلایی به عقلانیت ابزاری متکی است.
وی معتقد است که در کتاب پیدایش روشنفکر گفت و گویی در ایران، روشنفکر در اثرگذاری سیستمی ظهور و بروز می یابد .
این استاد ارتباطات به تعریف قانعی راد در کتاب خود از فرهنگ روشنفکر گفت و گویی و ویژگی های آن اشاره کرد و افزود: روشنفکر ارتباطی علاوه بر توجه به توسعه دانش، به دنبال تقویت فضای تعاملی در حوزه عمومی است و به ایجاد پل های ارتباطی میان تفکیک های جهان جدا شده مانند اقتصاد و فرهنگ و سنت و مدرنیته کمک می کند.
خانیکی گفت: روشنفکر ارتباطی از نظر قانعی راد نقش میاجی گری در امور اجتماعی و سیاسی دارد و به جامعه مدنی تکیه دارد، در واقع جهان زیست روشنفکر ارتباطی جامعه مدنی است به همین دلیل روشنفکر گفت و گویی جامعه را به بازار یا اجتماع بسته تقلیل نمی دهد.
وی با اشاره به اینکه روشنفکر گفت و گویی جامعه مدنی را باز و گشوده می بیند، اظهار کرد: از سوی دیگر به اعتقاد قانعی راد روشنفکر ارتباطی به نقش بین عاملیت و ساختار محاط نمی شود و در غیاب روشنفکر گفت و گویی ارتباطات میان فرهنگی با نهاد ها جای خود را به انواع بنیادگرایی و رادیکالیسم بازار سیاست و فرهنگ می دهد.
رئیس کرسی ارتباطات علم و فناوری یونسکو معتقد است که نهادهای سیاسی که در تاریخ معاصر شکل گرفتند به جای حرکت در جهت افزایش مشارکت، پناهگاهی برای خود می شدند.
خانیکی افزود: برای اهالی ارتباطات مهم است که با گسترش ارتباطات و شکل گیری جامعه شبکه ای جامعه بنیادگرایی ایجاد شد، روشنفکر گفت و گویی باید به گونه عمل کند و ارتباطات را به گونه ای سامان دهد تا بنیادگرایی ها به فکر بسته شدن فضاهای ارتباطی نباشند.
وی به بهره گرفتن قانعی راد از نظریات کاستلز اشاره کرد و گفت: از نظر قانعی راد روشنفکر گفت و گویی به دنبال هویت برنامه دار در برابر هویت مقاومت است، از نظر کاستلز تحولات ارتباطی منجر به شکل گیری سه نوع گفت و گوی مقاومت بخش، مشروعیت بخش و برنامه دار شده است.
خانیکی خاطر نشان کرد: روشنفکر گفت و گویی به دنبال هویت برنامه دار است که عناطر در مقابل یکدیگر قرار نمی گیرند و مشترک با یکدیگر عمل می کنند.
وی با اشاره به اینکه در کتاب پیدایش روشنفکر گفت و گویی در ایران روشنفکر ارتباطی در یک جامعه شبکه ای میان خرده فرهنگ و فرهنگ پیوند برقرار می کند، اظهار کرد: روشنفکر قانون گذار و متعالی به اندیشه فکر می کند اما روشنفکر های تفسیرگر یا گفت و گویی به دنبال ارتباط برقرار کردن منظومه های ممختلف معرفتی نزدیک تر هستند.
مدیر گروه ارتباطات با اشاره به اینکه روشنفکر گفت و گویی اهل عمل است، گفت: روشنفکر گفت و گویی مرد سخن گفتن و حرافی نیست ، دانشمند است و به دنبال کارهای خرد می رود در ایران بیشتر روشنفکران با در نظر داشتن پروژه های بزرگ مانند عدالت و دموکراسی ازفکر و عمل کردن به پروژه های خرد دست می کشند.
خانیکی افزود: روشنفکر گفت و گویی بیشتر به جای صحبت کردن از نفهمیدن حرف مردم، سعی می کند حرف مردم را بفهمد.
به گفته خانیکی، درتفکر قانعی راد نگاه جامعه شناسانه حاکم است و به شناخت معرفتی از دنیای روشنفکر می رسد.
وی افزود: قانعی راد با توجه به دنیای عرفان گفته افراد روی آورنده به سکوت از منیت و هوس دور شده اما این موضوع باید کامل شود چرا که به بحث جامعه شناسی سکوت مربوط می شود.
رئیس کرسی ارتباطات علم و فناوری یونسکو با اشاره به اینکه گفت و گو در جامعه ما منجر به نزاع می شود، تأکید کرد: قانعی راد معتقد است که در جامعه ما گفت و گو معمولا منجر به نزاع می شود از این رو افراد از گفت و گو پرهیز می کنند چرا که یاد نگرفته در مقابل اختلاف نظرها در کنار یکدیگر قرار گیرند.
خانیکی با اشاره به اینکه تقسیم بندی روشنفکری سکوت و گو از منظر معرفتی است، ادامه داد: قانعی راد روشنفکر گفت و گویی را دارای قدرت ارتباطی از طریق حضور در نهادهای اجتماعی را در مقابل روشنفکری که از توانش ارتباطی محروم است قرار می دهد.
وی خاطر نشان کرد: ویژگی مثبت کتاب این است که قانعی راد سرودن مرگ روشنفکری را در نظر ندارد و معتقد است نسل جدیدی از روشنفکران به میدان آمدند که گرچه وضعیت آنها هنوز شکننده است اما زایش های پنهان دارند و دچار رخوت فکری نیستند.

منبع : عطنا