خلق سرمایۀ اجتماعی بدون گفت و گو امکان پذیر نیست

دکتر هادی خانیکی شامگاه گذشته در همایش ملی «نظام تعامل دانشگاهی و فضای اجتماعی» در دانشگاه تربیت مدرس گفت: یکی از مسائل مبنایی که باید مورد توجه قرار گیرد حفظ و ارتقای سرمایه اجتماعی دانشگاه است.
وی افزود: برای رسیدن به این اهداف باید دانشگاه خود را به سمت مسائل جامعه ببرد و خود را با این مسائل درگیر کند و از طرف مقابل هم فضای جامعه به روی دانشگاه گشوده شود.
خانیکی که با عنوان «گفت و گو و نقش آن در ارتقاء سرمایه اجتماعی دانشگاه » سخنرانی می کرد، گفت: به دلایل مختلف در جامعه امروز ایران، خلق سرمایه اجتماعی بدون گفت و گو امکان پذیر نیست
او همچنین اظهار کرد: جامعه و مسئولان نباید از دانشگاه انتظار داشته باشند که نسخه ای شفابخش برای مسائل در زمان کوتاه ارائه کند. در حال حاضر با این مسئله مواجه هستیم که جامعه به طور مرتب دستخوش تغییر است از این رو ، این انتظار که به سرعت دانشگاه باید پاسخ مسائل را بدهد درست نیست.
وی افزود: در جلسه ای که جامعه شناسان با رئیس جمهوری داشتند ، روحانی هم بعد از توضیحات جامعه شناسان انتظار داشتند پاسخ مشکلات در آن جلسه دو ساعت ارائه شود. در حالی که قطعا در جلسه دو ساعته نمی شود پاسخ مسائل و مشکلات بلند مدت را داد. این شتابزدگی ناشی از ضعف گفت و گو است که بین دستگاه ها و دانشگاه وجود دارد.
وی با بیان اینکه دانشگاه در درون خود از مهارت های لازم برای گفت و گو برخوردار نیست و تن به گفت و گو نمی دهد ، اظهار کرد: می شود کاریکاتوری از دانشگاه ترسیم کرد که استاد و دانشجو با تاخیر به کلاس می رسند و با عجله از کلاس بیرون می روند و در چنین وضعیتی هم طبیعتا امکان شکل گیری گفت و گو وجود نخواهد داشت. وقتی در خود دانشگاه گفت و گو وجود ندارد طبیعتا بین دانشگاه و نهادهای دیگر هم این رویه شکل نمی گیرد.
خانیکی افزود: ما نیازمند این هستیم که مقداری به افق های نظری جدیدتر در مورد دانشگاه بپرداریم. دانشگاه به عنوان آزمایشگاه تحولات صنعتی و سیاسی قرار گرفته است و به این دلیل که در معرض این دو فشار قرار دارد تلاش می کند که مشروعیت و سرمایه اجتماعی خود را تبدیل به ابزاری برای دستکاری در جامعه کند.
استاد ارتباطات دانشکده سپس به تشریح سرمایه اجتماعی دانشگاه و دانشگاهیان پرداخت و گفت: طبق تحقیقی که در مورد سرمایه اجتماعی در ایران انجام شده است و این تحقیق در سال ۱۳۹۷ منتشر شده است در سرمایه اجتماعی دستگاه ها ، معتبرترین نهاد، نهاد مدرسه و در مرتبه بعدی دانشگاه است و در اعتماد تعمیم یافته هم استادان دانشگاه در مرتبه چهارم قرار دارند .
وی ادامه داد: به نظر می رسد به رغم همه نقدها به دانشگاه، این نهاد همچنان در مقایسه با نهادهای دیگر از موقعیت بهتری برخوردار است. ولی مسئله ای که باید به آن توجه کنیم این است که از منظر گفت و گو وضعیت دانشگاه وضعیت خوبی نیست و مونولوگ بیشتر در آن رایج است.
وی با بیان اینکه پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی طرح بررسی شرایط تاسیس دانشگاه بوعلی همدان را در دست مطالعه دارد ، گفت: در این طرح آورده شده که دکتر اعتماد از موسسین این دانشگاه مطرح می کند که وقتی می خواستیم دانشگاه جدید تاسیس کنیم در نظر داشتیم همه دانشجویان را ملزم کنیم که یک سال مطالعات میدانی در حوزه رشته ای که می خواهد در دانشگاه تحصیل کنند داشته باشند تا وقتی وارد دانشگاه می شوند بدون مسئله نباشند.
خانیکی ادامه داد: اگر روی مسئله گرایی و نگاه فرهنگی کار کنیم تحول بزرگی در حوزه آموزش عالی و نهاد دانشگاه اتفاق خواهد افتاد. وی با طرح این پرسش که چه کاری انجام بدهیم که دانشگاه به یک موسسه آموزش عالی محدود نشود و مرکز ایده پروری و تضارب آرا باشد، گفت: یکی از ماموریت های دانشگاه در نگاه هابرماسی برعهده گرفتن فرایند عقلانی شدن جامعه است اما اگر به سمت مسئله گریزی در دانشگاه حرکت کنیم به سمت انسجام درونی و انسجام بروکراتیک در دانشگاه رفته ایم در حالی که در دانشگاه باید روی بالا بردن توانایی دانشجویان و فهم سنت فرهنگی و آگاهی سیاسی و اجتماعی دانشجویان و جامعه تکیه شود و این هدف اصلی است که در دانشگاه باید دنبال شود.
وی افزود: ما با یک مسئله بیرونی مهم روبرو هستیم که دانشگاه خانه گفت و گو نیست؛ دانشگاه فقط مجری طرح های صنعتی و اجرایی است . از طرف دیگر با یک مسئله درونی هم مواجه هستیم که سیطره فرمالیسم است که دانشگاه را از یک پالایشگاه فرهنگ و اندیشه تبدیل به یک بنگاه اقتصادی زود بازده کرده و دانشگاه را از نقش فرهنگی خود دور کرده است.
خانیکی در پایان سخنان خود تاکید کرد: اعتبار دانشگاه وقتی اوج می گیرد که مسئولان اسباب بزرگی دانشگاه را فراهم کنند ؛ یعنی اینکه دانشگاه قدرت ورود به مسائل جامعه و قدرت گفت و گو را داشته باشد آن موقع سرمایه اجتماعی دانشگاه افرایش پیدا می کند و هم در خلق سرمایه اجتماعی موفق عمل می کند. سرمایه اجتماعی بدون گفتگو نه حفظ می شود و نه می تواند ارتقاء پیدا کند.

منبع: عطنا