«نئولیبرالیسم» گفتمان غالب مطبوعات اقتصادی در ایران شده است

در نشست «تحول مفهوم توسعه و مسائل ارتباطات در ایران»، رامین معتمدنژاد، استاد اقتصاد دانشگاه سوربن و فرزند مرحوم کاظم معتمدنژاد در دو بخش درباره زندگی و آثار پدر خود و در ادامه درباره رابطه اقتصاد ایران و مطبوعات سخنرانی کرد.

وی در ابتدا در مقدمه‌ای درباره جایگاه پروفسور کاظم معتمدنژاد در اندیشه‌های توسعه‌ای اظهار کرد: پدر من یک خاطره و یک واقعیت در آثارش است، او سخت تحت تاثیر مطالعات و تحقیقات بود و مفهوم توسعه برایش بسیار اهمیت داشت، از همین رو آثار «اقتصاد هترودوکس» (اقتصاد دگراندیشانه که در مقابل دیدگاه‌های کلاسیک و متعارف مطرح می‌شود) را بسیار مطالعه کرده بود و کسانی مثل سمیر امین (اقتصاددان مصری)، آندره گوندر فرانک (جامعه‌شناس آلمانی)، پل سوییزی و پاول باران (اقتصاددان فرانسوی)، هری مگداف (اقتصاددان سیاسی) و دیگران برای پدر بسیار مهم بودند و حتی کسانی که کمتر در ایران شناخته شده هستند در دیدگاه‌های توسعه‌ای برای او نقش محوری داشتند.

استاد اقتصاد دانشگاه سوربن ادامه داد: برای مثال، برای سمیر امین در اقتصاد مفهوم توسعه نابرابر یا همان وابستگی به امپریالیسم بسیار اهمیت داشت و این روی افکار مرحوم معتمدنژاد نیز تاثیر گذاشت؛ بنا بر این رویکرد، قدرت‌های امپریالیستی حاکمیت و قدرت خود را سعی می‌کنند به کشورهای جهان سوم اعمال کنند و تداوم ببخشند.

معتمدنژاد در مورد مکتب‌هایی که بر اندیشه سمیر امین و یاران و همکاران او تاثیر گذاشته‌اند و مرحوم معتمدنژاد نیز متاثر از آنها بود، گفت: کسانی مثل سمیر امین سخت تحت تاثیر اندیشه دو محقق یا دو مکتب فکری بودند. یکی دیدگاه «مارکس» ورای بحث‌های سیاسی به این مفهوم که تحت تاثیر تحلیل اقتصادی مارکس از برآمدن، تولد و تحول و بحران‌های سرمایه‌داری بودند و معتقد بودند که دیر یا زود ناگزیر سرمایه‌داری محکوم به فناست.

وی افزود: پایه دیگر هم به رغم اینکه سمیر امین در مصر بزرگ شده بود اما فرانسه را به عنوان زبان اصلی به کار می برد.

وی درخصوص محور دوم تاثیرگذار بر مرحوم معتمدنژاد گفت: محور دوم آثار فرنان برودل (جامعه‌شناس تاریخی اهل فرانسه) بود که کتاب‌های زیادی از جمله، «تمدن، سرمایه‌داری و زندگی روزمره» از او ترجمه شده است. برودل همان تاریخدانی است که متخصص تاریخ اقتصادی معاصر اروپا لقب گرفته است و در حوزه جهان سرمایه‌داری نظریاتی انتقادی به ثبت رسانده است.

او درباره نظریه برودل توضیح داد و گفت: برودل در نظریه خود از «اقتصاد_دنیا» حرف می زند، به این مفهوم که اقتصاد_دنیا قلب و هسته مرکزی دارد و یک حاشیه و پیرامون که کشورهای دیگر حول آن می‌چرخند. به این تعبیر مرکز ثقل سرمایه‌داری در قرن شانزدهم هلند بود که از قرن هجدهم به بریتانیا و بعد از جنگ جهانی اول به  ایالات متحده آمریکا منتقل می‌شود. (چنانچه امروزه به تقسیم‌بندی کشورهای مرکز-پیرامون شناخته می‌شود).

پسر مرحوم معتمدنژاد در ادامه در خصوص رابطه متقابل بین نظام سرمایه‌داری حاکم بر ایران و وضعیت مطبوعات در این کشور گفت: پیش‌فرضی که با آن وارد این مسئله می‌شوم این است که در کشور ما مثل همه کشورهای دیگر اقتصاد نسبت به مطبوعات جایگاهی سخت، محوری، اساسی و استراتژیک در ساماندهی شکل اقتصاد سیاسی و سرمایه‌داری دارد و به عبارتی از جایگاه بسیار ویژه‌ای در ارتباطات برخوردار است.

منبع خبر: عطنا