توسعه پدرسالارانه در ایران جایگاه خود را از دست داده است

در نشست «تحول مفهوم توسعه و مسائل ارتباطات در ایران»، سیدسعید نوری نائینی، استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اهمیت فضای آموزشی در ایران گفت: فضایی که مخصوصاً برای دوره‌های فوق لیسانس و دکترا و هیئت علمی در نظر گرفته می‌شود، بسیار مهم است و در دانشگاه‌های خارج از کشور معمولا یک اتاق برای این افراد وجود دارد که قهوه و چای خود را در آنجا می‌خورند و این باعث ایجاد گفت‌وگو می‌َ‌شود اما در دانشگاه‌های ایران، استاد درسش را می‌دهد و می‌رود و استادی دیگر می‌آید.

نوری نائینی با بیان اینکه موضوع سخنان خود را به آرای «آمارتیا سن» راجع ‌به توسعه اختصاص داده است، گفت: آمارتیا سن یک فیلسوف اقتصاددان بنگالی است که دروس ابتدایی خود را در هندوستان تحصیل کرد و اکنون در سه دانشگاه معتبر دنیا، هاروارد، کمبریج و دهلی روش‌های کمی توسعه و اقتصاد را تدریس می‌کند. او همچنین برنده جایزه نوبل اقتصاد رفاه در سال ۱۹۹۹ است و کتاب «توسعه به مثابه آزادی» را در رابطه با توسعه انسانی و اجتماعی نوشته است.

وی با اشاره به اینکه از نظر آمارتیا سن، توسعه شامل همه ابعاد زندگی بشر است، گفت: توسعه یک بحث تجربی دارای پشتوانه علمی و نظری قوی است که فصل مشترک تمام عقایدی مربوط به آن در آزادی یافت می‌شود.

استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: آمارتیاسن می‌گوید تمام تلاش‌های ما به سوی آزادی است و انسان‌ نهایتا می‌خواهد به آزادی دست یابد. توسعه فرآیندی پویا است که در جست‌وجوی آزادی، به‌وسیله آزادی و با معیار آزادی است. در این تفکر هدف، آزادی است و وسیله هم آزادی است و معیار سنجش توسعه‌یافتگی نیز آزادی است.

نوری نائینی در ادامه تصریح کرد: بستری که تمام این اتفاقات در آن رخ می‌دهد جامعه است، این صحنه‌ای که این اتفاقات در آن رخ می‌دهد آن جایی است که فرآیند آزادی شکل می‌گیرد.

وی با اشاره به نظر سن درباره سه عامل صحنه‌گردان این میدان توسعه، گفت: انسان، مردم‌سالاری و ارزش‌ها سه عامل اصلی توسعه هستند. نکته کلیدی سن بر محور انسان است که هر فردی به تنهایی خود را دارای یک دانش فطری می‌داند و ویژگی‌های هر فرد با فرد دیگر متفاوت است.

نوری نائینی افزود: بر این اساس فردی که در توسعه  فعال و نقش‌آفرین باشد (agent)   نامید می‌شود که در مقابل (pation)  که یک نقش منفعل دارد، کنش‌پذیر است و تصمیم دیگران را اجرا می‌کند، قرار می‌گیرد؛ انسانی که مورد نظر سن کنش‌گر است.

وی با اشاره به این که برنامه توسعه باید بر اساس نیازهای جامعه باشد، تصریح کرد: متاسفانه افرادی که در سازمان برنامه توسعه فعالیت می‌کنند نیازهای جامعه را نمی‌دانند و حداکثر نیازهای خود را می‌دانند که با نیازهای جامعه کاملا متفاوت است.

نائینی در پاسخ به این سوال که حضور افراد عادی در شکل‌گیری توسعه چگونه معنی پیدا می‌کند؟ گفت: این حضور در شکل‌گیری افراد در روابط اجتماعی تعریف می‌شود و دولت و مردم نیز مسئولان این روابط هستند. مهم‌ترین وظیفه مردم این است که زیر بار کار اجباری نروند و وظیفه دولت در اینجا این است که امکانات اشتغال را متناسب با درخواست افراد فراهم کند. این نقش تا حدودی در کشورهای کمونیستی آزمون شده است.

استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: کارهای اجباری با توسعه تناسب ندارند زیرا در این صورت خلاقیت می‌میرد و به نوآوری و ابداع منجر نمی‌شود و در نتیجه از توسعه هم خبری نیست.

وی افزود: ادوارد لوئیس، اقتصادانان صاحب‌نظر در حوزه توسعه می‌گوید هدف توسعه گسترش دامنه انتخاب بشر است. یعنی هرچه انتخاب افراد بیشتر باشد بیشتر به توسعه نزدیک شده‌ایم.

نوری نائینی با اشاره به نظر آمارتیاسن در خصوص نقش‌آفرینی زنان تصریح کرد: عقیده او این است که جلوی نقش‌آفرینی زنان گرفته شده است، جامعه زنان به‌عنوان افراد کنشگر مسئول، نقش خود را در ایران به‌خوبی ایفا می‌کنند و در احقاق حق خود تاثیر بسزایی داشته‌اند.

وی ادامه داد: برنامه‌هایی که در ایران تهیه می‌شود از بالا دیکته شده است و عده‌ای در مجمع تشخیص مصلحت نظام سیاست‌های کلی تهیه می‌کنند و این سیاست‌ها در بیت رهبری تجدید نظر می‌شود و بالاخره تصویب می‌شود. این برنامه پس از این که توسط مجلس تصویب می‌شود دیگر با برنامه اول همخوانی ندارد.

نوری نائینی با اشاره به مناسب نبودن روابط اجتماعی تعریف شده، ادامه داد:  اگر سازمان برنامه و بودجه برنامه‌ای را تصویب کرد نباید آن را برای تغییر به مجلس ببرند و حداقل آن این است که برعکس باشد زیرا نمایندگان مجلس نمی‌توانند نیازهای جامعه را به خوبی در نظر بگیرند.

منبع خبر: عطنا