محمدمهدی فرقانی: دولت «رسانه راه‌حل‌گرا» می‌خواهد/انتشار اخبار نادرست و جعلی، جنایت عمومی است
محمدمهدی فرقانی، درخصوص رسانه‌های جمعی با عنوان «دولت «رسانه راه‌حل‌گرا» می‌خواهد» به گفتوگو با خبرنگار روزنامه آرمان امروز پرداخته است که شرح این گفتگو را در ذیل می‌خوانیم:
عصر حاضر که دوران انفجار اطلاعات و شکوفایی دانش و گسترش رسانه‌های جمعی نام گرفته، آبستن حوادث و اتفاقات بیشمار است. اوضاع نابه‌سامان اجتماعی و اقتصادی در جامعه امروز کشور، می‌تواند منجر به آسیبهای جدی به روح و روان جامعه شود. افسردگی، ناامیدی، اضطراب، خشم و خشونت، هراس اخلاقی و افزایش بزهکاری از جمله این آسیبها هستند که در بزنگاههای بحرانی بروز و ظهور بیشتری مییابد. در چنین شرایطی رسانه‌ها نقش بسزا و غیرقابل انکار در تخفیف یا تشدید این دست آسیبهای روانی و اجتماعی می‌توانند بازی کنند. رسانه‌ها می‌توانند ناامیدی، هراس و اضطراب مضاعفی تولید و تحرکات هیجانی اقتصادی و اجتماعی را افزایش دهند و بالعکس، موجبات شکیبایی، امیدواری و ناباوری اجتماعی را فراهم آورند.
رسانه‌ها در شرایط بحرانی یکی از مهمترین گروههای مرجع و تعیین‌کننده هستند که نقش رهبری مخاطبان و شهروندان را برعهده دارند. بر این اساس رسالت حساسی بر دوش فعالان رسانه‌ای در شرایط بحران قرار دارد. در این رابطه با محمد مهدی فرقانی، رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و استاد ارتباطات و روزنامهنگاری به گفت و‌گو نشستیم. فرقانی معتقد است که در موضوع «اعتماد عمومی» و «امید اجتماعی» دچار مسئله شدهایم.
-جامعه رسانه‌ای و وسایل ارتباط جمعی به‌ویژه مطبوعات و روزنامهها، چه در ایران و چه در دیگر کشورهای جهان، نقش مهم و تعیین کنندهای در مدیریت و کنترل بحرانهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه دارند. به‌ویژه در حال حاضر چه بخواهیم و چه نخواهیم، رسانه‌ها در دوران کنونی بخش جداییناپذیر از زندگی مردم شده‌اند و مردم در طول شبانهروز از محتوای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، آموزشی و سرگرمی رسانه‌ها استفاده می‌کنند. رسانه‌ها با اطلاعرسانی و فرهنگسازی به‌عنوان دو کارکرد اصلی خود می‌توانند در ایجاد، تثبیت و افزایش امنیت اجتماعی نقش مؤثری ایفا کنند. در این باره لطفاً توضیح دهید؟
هر رسانه‌ای مسئولیت اجتماعی خودش را در قبال شرایط و وضعیتی که در آن بسر می‌برد، باید انجام دهد. یکی از این مسئولیت‌ها که امروز به دیگر مسئولیت‌های رسانه‌های سنتی اضافه شده است، رصد کردن محتواهای شبکه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های مجازی و به نوعی راستیآزمایی و محک‌زدن و تعیین تکلیف کردن آنهاست. به این معنا که مردم در این هجمه خبری و در زیر این آوار اخبار امکان راستیآزمایی و امکان ارزش‌گذاری روی اطلاعاتی که دریافت می‌کنند را ندارند. نه تخصص و مهارتش را دارند و نه به‌دلیل این حجم سنگین آوار خبری، حتی اگر تخصصش را داشته باشند، امکان راستی‌‌آزمایی‌اش را ندارند. یکی از کارکردهای مهم رسانه‌های سنتی به‌ویژه اگر خواهان کسب اعتبار و جلب اعتماد مخاطب خودشان هستند، این راستیآزمایی است و باید آن را به عنوان یک برنامه ثابت در دستور کار قرار دهند و دنبال کنند، یعنی مخاطب بتواند که از طریق رسانه‌های سنتی به محتوایی برسد که دنبال آن است، یعنی قدرت محک‌زدن اطلاعات مجازی در شبکه‌های مجازی و رسانه‌های ماهواره‌ای و امثال آنها را داشته باشد.
نکته دوم این است که همچنان که نقدها و نارضایتی‌ها ابراز می‌شود، با این تعادل و توازن به واقعیت‌های اجتماعی هم بپردازند. برای مثال وقتی صحبت از کاهش قدرت خرید مردم و تورم می‌شود، به علل و عوامل و ریشه‌های آن هم پرداخته شود و این آگاهی را توأمان در مخاطب ایجاد کنند که به سرخوردگی دامن نزند. ملتی که آگاه شود، بهتر می‌تواند با بحران‌ها و مشکلات جامعه‌اش مواجه شود و راحت‌تر با آنها کنار می‌آید. اگر فکر کند که مسئولان اصلا مسئله‌اش را نمی‌شناسند و کاری به آن ندارند، دچار اضطراب، تشویش و نارضایتی مفرط می‌شود. بنابراین این مهم است که ما در بازنمایی و بازتاب واقعیت‌های اجتماعی به زمینه‌ها، ریشه‌ها و بسترهایی که این وضعیت را به‌وجود می‌آورند، بپردازیم و به حل آن کمک کنیم. رسانه‌ها امید کاذب نمی‌توانند بیافرینند، اما می‌توانند ناامیدی کاذب هم خلق نکنند.
در حال حاضر جامعه ما درگیر این وضعیت است. به این منظور دولت و حکومت باید در همه جا حاضر و ناظر و فعال بر وضعیت نامطلوب اجتماعی و اقتصادی مردم باشد. با شعار چیزی حل نمی‌شود. باید با عمل به مردم نشان دهند که به فکر آنها هستند. امید را یک شبه نمی‌توان زایل کرد، یک شبه هم نمی‌شود خلق کرد با این توضیح که ایجاد امید سخت‌تر از زائل کردن آن است، برای اینکه با یک گرانی ممکن است، بخش مهمی از امید اجتماعی مردم فروبپاشد، اما مدت‌ها طول می‌کشد تا مردم به آنچه که دارد اتفاق می‌افتد به چشم امید نگاه کنند و اعتماد از دست رفته بازسازی شود. ما امروز در حوزه امید اجتماعی و اعتماد عمومی دچار مسئله هستیم، اما یادمان باشد که رسانه‌ها در این زمینه هم مسئولیت دارند و هم در عین حال نمی‌توان از آنها انتظار معجزه داشت. یک مجموعه‌ای باید دست به دست هم بدهد تا بتوانیم این امید زخم خورده را بازسازی کنیم.
انتشار اخبار نادرست و جعلی نوعی جنایت عمومی است. یعنی به منزله پاشیدن اسید نااطمینانی و ناامیدی به صورت جامعه است. برای اینکه «امید ملی» بازسازی شود، نیازمند آن هستیم که دست کم برای مدتی دست به «سکوت ملی» بزنیم. با سکوت ما هیچ چیزی از دست نمیرود و هیچ خبری نمی‌شود. جامعه ما بیش از نیاز به دانستن اخبار، نیازمند فرصت تفکر است، نیازمند فرصت گفتوگو و نیازمند فرصت برای آرامش است. این بخشی از سخنان آقای محسن رنانی، اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان درباره نقش رسانه‌ها در بازتولید ناامیدی و یأس است که ایرادهای زیادی به آن وارد شد.
منبع خبر: عطنا
نظر شما :