یک خبرگزاری دولتی کافی است
گام اول فعالیت خبرگزاریها در دهه۱۸۳۰ میلادی با تاسیس خبرگزاری «هاواس» فرانسه برداشته شد. . پس از اختراع تلگراف مورس و بعد تلگراف برقی، امکان توزیع اطلاعات پیشرفت کرد و خبرگزاریها شکل گرفتند. ختراع تلفن و رادیو، در انتقال اخبار و اطلاعات، به خبرگزاریها کمک کرد و سرعت پوشش اخبار نقاط دور، خیلی بیشتر شد. بعد از جنگ جهانی دوم، اکثر کشورها صاحب خبرگزاری‌هایی شدند که هویت ملی داشتند. ه‌تدریج تا حدود سال۱۹۸۰ تقریبا ۲۰۰خبرگزاری ملی به وجود آمد؛ یعنی از این دوران به بعد همان‌طور که یک کشور برای هویت خود یک پرچم داشت، خبرگزاری ملی هم داشت. به این خبرگزاریها «خبرگزاری رسمی» می‌گویند؛ یعنی عمدتا آنچه در آنها منتشر می‌شود، به معنی موضع‌گیری دولت آن کشور است.
ایران دارای ده‌ها خبرگزاری است که در زمینه موضوعات عمومی یا تخصصی فعال‌هستند و هرازگاهی، کارشناسان رسانه‌ای درباره تعداد بالای خبرگزاریها در ایران انتقاد میکنند. نکته قابل توجه در این انتقادها این است که بسیاری از کشورهای دارای رسانه‌های قدرتمند فقط یک یا دو خبرگزاری دارند اما در ایران ده‌ها خبرگزاری در حوزه‌های عمومی و در گستره‌ای فراگیر، محتوا تولید میکنند. حسین افخمی ـ مدیر گروه روابط عمومی در این گفت‌وگو از ماهیت خبرگزاری و چگونگی عملکرد خبرگزاریها در ایران می‌گوید.
- خبرگزاری در ایران چطور کار خود را آغاز کرد؟
در سال۱۳۱۳ خبرگزاری پارس تاسیس می‌شود که کار خود را به صورت همکاری با خبرگزاری آناتولی ترکیه شروع می‌کند. این خبرگزاری کار خود را در یک مرحله با همکاری وزارت خارجه انجام می‌‌داده و بعدتر زیر نظر وزارت فرهنگ قرار می‌گیرد. پیش از انقلاب، دفتر مرکزی خبر هم به وجود می‌آید که زیرمجموعه سازمان رادیو و تلویزیون ملی بوده و بعد از انقلاب به واحد مرکزی خبر تبدیل می‌شود؛ خبرگزاری پارس هم به خبرگزاری جمهوری اسلامی تبدیل می‌شود.
- بعد از انقلاب تنها خبرگزاری ایران همین خبرگزاری جمهوری اسلامی بوده است؟
بله. در دهه۶۰ خبرگزاری جمهوری اسلامی تبدیل به ستاد تبلیغات جنگ می‌شود و اخبار جنگ بدون کنترل ایرنا، تقریبا غیرقابل انتشار بوده است. در این سال‌ها روزنامه‌نگاری ایران افول می‌کند و اخبار، خیلی محافظه‌کارانه می‌شود. در همین دهه است که خبرگزاری، انحصاری می‌شود و حوزه‌های سیاسی و اقتصادی به حاشیه رانده می‌شوند. در اواخر دهه۶۰ و اوایل دهه۷۰ اخبار سرگرمی و ورزشی، رونق خیلی زیادی می‌گیرند اما همچنان اخبار سیاسی و اقتصادی در حاشیه هستند. در آن دوران، خیلی از تیترهای برجسته ما به موضوعات خارجی مربوط است؛ حتی در ایام انتخابات! اتفاق بدی که در آن زمان رخ می‌دهد این است که خبرگزاری، خبرها را طبقه‌بندی می‌کند و اخبار محرمانه و سری را ـ جدا از خبرهای عمومی که به روزنامه‌ها می‌دهد ـ به مخاطبان خاص خود می‌رساند. این کنترل ویژه روی خبرگزاری، باعث کوچک‌شدن دایره انتشار اطلاعات و اخبار در کشور و رفتن بخش عمده‌ای از اخبار به کانال‌های شایعه می‌شود.
اما مطبوعات بعد از سال۱۳۷۶ این سد را شکستند و اجازه دادند که خبرها و تحلیل‌های متفاوتی منتشر شود؛ بنابراین برای چند سال، ایرنا به قدری توسط فضای مطبوعات به حاشیه رانده شد که تقریبا در حال حذف بود و مطبوعات، دیگر اخبارش را نقل نمی‌کردند.
- و در همین دوران بود که خبرگزاری‌های متعدد شروع به فعالیت کردند؟
در همین سال‌ها ـ به‌خصوص از ۱۳۸۰ به بعدـ گرایش تولید خبرهایی مشابه خبرهای سندیکایی در کشورهای غربی، پررنگ شد. به عبارت دیگر، مسائل دانشجوها یا کارگران، در یک سندیکای خبری یا بولتن‌های خبری تخصصی تجمیع شد و امکان فنی اینترنت هم انتشار آن را ممکن کرد؛ بنابراین ابتدا خبرگزاری دانشجویان به وجود آمد؛ منبعی که در اصل، یک سایت خبری است ولی به آن خبرگزاری می‌گوییم. بعد این روند با خبرهای کارگری ادامه پیدا کرد و ایلنا به وجود آمد… و بعد این چرخه به جایی رسید که برای مثال، یک خبرگزاری مخصوص مساجد به وجود می‌آمد یا مثلا دانشگاه آزاد و وزارت نفت هم برای خود خبرگزاری تاسیس کردند.
گاهی اوقات این وب‌سایت‌ها ارگان یک مجموعه یا تشکل هستند که زیاد امکان فعالیت ندارند اما با داشتن یک خبرگزاری، هویت پیدا میکنند. از نظر من، اینها صداهایی بودند که باید در تشکل‌های صنفی، سمن‌ها و نهادهایی که فعالیت‌های مشترکی داشتند، متشکل می‌‌شدند، نه به شکل خبرگزاری. در بسیاری از کشورها، این رسانه‌هایی که ما اینجا به آنها می‌گوییم خبرگزاری، در قالب روابط‌عمومی‌های یک صنف یا تشکل تعریف می‌شوند. همین مسئله در مطبوعات هم رخ داده است؛ یعنی روزنامه‌ها و نشریاتی در کشور هستند که ارگان یک نهاد یا سازمان خاص‌اند اما به اسم روزنامه روی دکه‌ها می‌آیند.
- در واقع منظور شما این است که عملکرد حرفه‌ای در برخی از این رسانه‌هایی که عنوان خبرگزاری دارند، دیده نمی‌شود؟
در خیلی از این وب‌سایت‌ها آنچه از یک خبرگزاری انتظار می‌رود دیده نمی‌شود؛ مثلا در مواقع بحران (در زلزله) چند وب‌سایت که عنوان خبرگزاری دارند توانستند در کمتر از ۲۴ساعت خبرنگار خود را در منطقه حاضر کنند و خبرنگارشان حاضر شد ریسک بپذیرد و از آنجا خبر تهیه کند؟ کار حرفه‌ای خبرگزاری این است، نه اینکه برای مثال، فقط خبر ورزشی یا فقط خبر اقتصادی تهیه کند. بخشی از آنچه ما به عنوان خبرگزاری در کشور داریم، در واقع بولتن‌های الکترونیک روابط عمومی سمن‌ها، سازمان‌ها یا افراد هستند و عملکرد بسیاری از این رسانه‌ها با تعریف خبرگزاری که کارش تهیه اطلاعات و اخبار، فروش و داشتن دخل‌وخرج مناسب است، نمی‌خواند.
- قدم اول برای ساماندهی خبرگزاریها در ایران چیست؟
یک خبرگزاری دولتی برای کشور کافی است و خبرگزاری‌های خصوصی نیز باید بدون اینکه یک ریال کمک دولتی بگیرند، در فضایی رقابتی کار خود را انجام دهند. با ساماندهی اقتصاد رسانه‌ها می‌توان شفافیت را به خبرگزاریها بازگرداند.
برای مشاهده متن کامل خبر اینجا کلیک کنید.
نظر شما :