خانیکی در نشست هم‌اندیشی استادان دانشکده علوم ارتباطات:
نگاه تحولی به علوم انسانی از قبل از انقلاب اسلامی وجود داشت/ دانشگاه مظهر گفت‌وگو
به گزارش باشگاه خبری عطنا، نشست هم‌اندیشی استادان دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با موضوع «بررسی تحول و ارتقای علوم انسانی»، سه‌شنبه، ۳۰ خردادماه به همت دفتر نمایندگی نهاد مقام معظم رهبری در سالن شورای این دانشکده و با حضور جمعی از استادان برگزار شد.
در بخشی از این نشست، هادی خانیکی، مدیرگروه ارتباطات دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با ابراز خرسندی از مصادف شدن برگزاری نشست با ۲۷ ماه رمضان، اظهار کرد: این فرصت خوبی است برای اندیشیدن درباره ضرورتی که باید به تحول علوم انسانی داشته باشیم.
وی با بیان اینکه این نوع هم‌اندیشی‌ها احتیاج به فرصت‌های بیشتری برای مطالعه دارد و امروز تنها می‌توانیم آغازگر این بحث باشیم، ادامه داد: بحث اول توافق بر ضرورت و اهمیت تحول است و «اینکه دامنه تحول چیست»، «از کجا باید آغاز شود» و «چگونه باید پیش برود»، نیازمند برگزاری نشست‌های دیگری است.
وی خاطرنشان کرد: سال‌ها پیش از انقلاب و حداقل از نیمه دوم دهه پنجاه که بحث بر سر چگونگی حضور اسلام از منظر اسلامی با مسائل اجتماعی است، نشست‌هایی با حضور افرادی همچون شهید مطهری، شهید بهشتی، موسوی اردبیلی و مرحوم هاشمی رفسنجانی برگزار می‌شد تا به این سوالات که اسلام چه ظرفیتی برای جوابگویی به مسائل اجتماعی و سیاسی دارد، پاسخ دهند.
استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی اضافه کرد: در آن دوره، زمانی که شبهه‌ای از سوی جریان رقیب یعنی مارکسیسم مطرح بود، بحث تحول اهمیت بسیاری داشت.
وی با بیان اینکه بحث تحول علوم انسانی تجربه‌ای قریب به چهل سال زیستن در جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی را به همراه دارد، گفت: تحول قبل و بعد از انقلاب و نیز درون و بیرون دانشگاه و همچنین درون حوزه وجود داشته است.
خانیکی ادامه داد: اندیشه تاسیس مدارسی همچون «مدرسه حقانی» و تلاش‌های شهید بهشتی و شهید قدوسی نیز از این باب بود که حوزه باید از دانشگاه و متدهای آن چه بیاموزد؟ و متقابلاً بحث‌های مرحوم دکتر شریعتی که دانشگاه از حوزه چه باید بیاموزد؟
وی با بیان اینکه نظام طلبگی و فلسفه اجتهادی که در حوزه وجود دارد می‌تواند انرژی تازه‌ای به دانشگاه بدهد، اظهار کرد: زمینه‌های بحث تحول گستره است و باید به آنها به شکل مجزا و با تفضیل پرداخته شود.
استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی خاطرنشان کرد: بسیاری از این مباحث زمینه‌ای در موضوع تحول علوم انسانی، مسائلی هستند که نه تنها در جهان اسلام بلکه در حالت توسعه یافته آن نیز دغدغه‌هایی است که توسط غرب نیز مطرح شده است.
وی با اشاره به مباحث درسی همچون جامعه‌شناسی مردم‌مدار، علوم‌اجتماعی مردم‌مدار، آموزش و پژوهش‌های مسئله‌محور در کنارآموزش و پژوهش‌های کلاسیک، بیان کرد: این موارد نشان می‌دهند که عرصه بسیار گسترده‌ای برای کار کردن وجود دارد.
خانیکی تاکید کرد: کاری که باید در راستای تحول علوم انسانی صورت بگیرد بایستی از متولیان این امر باشد یعنی در درجه اول خود نهادهای علمی حوزه و دانشگاه.
وی افزود: در نهایت نیز باید به سازوکاری برسند که درون هر نهاد دانشگاه با خودش و نیز بین دانشگاه‌ها و نهادهای بیرون از آن، اعم از نهادهای آکادمیک غیردانشگاهی مانند حوزه و یا نهادهای غیرآکادمیک مثل نهادهای سیاست، اقتصاد و اجتماع، گفت‌وگو صورت بگیرد و همه بتوانند با هم وارد گفت‌وگو بشوند.
استاد علوم ارتباطات یادآور شد: دانشگاه بسته، دانشگاهی است که در برج عاج به سر می‌برد و در حال حاضر چنین دانشگاهی نمی‌تواند جایگاه مطلوبی داشته باشد و همان‌طور که مهندس فاضلی اشاره کردند، مسئله ورود به فضای شبکه‌ای ما را با نوع جدیدی از دانشگاه مواجه کرده است که این دانشگاه، مکانی نیست که هر کسی که فلسفه نمی‌داند، پس وارد این فضای آکادمیک نشود.
وی ادامه داد: در دانشگاه جدیدی که با آن مواجه هستیم، افراد در بدو ورود ممکن است فلسفه بدانند و حتی بیش از افراد تحصیل‌کرده دانشگاهی نیز فلسفه بدانند و به این اعتبار می‌توان گفت نهاد دانشگاه در شرایط جدید جهانی و نیز در جامعه ما، نهادی است گفت‌وگویی.
خانیکی دانشگاه را نهادی که باید در پیرامون خود در داد و ستد و تعامل باشد خواند و اظهار کرد: وقتی مجبور هستیم که با دنیای پیرامون خود در ارتباط باشیم، پس باید مسئله تحول را جدی بگیریم.
وی افزود: در طرحی که برای شرکت دراین جلسه برای ما ارسال کردند، یکی از محورهای مهم موجود در آن، شاخص‌هایی است که در بحث اسلامی‌شدن تحول علوم انسانی وجود دارد و عبارتند از چهار متغیر بومی‌شدن، اسلامی‌شدن، کارآمدی و روزآمدی که این چهار شاخص با هم نیز در ارتباط هستند.
استاد دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی اضافه کرد: اسلامی شدنی که ارتباطی با بوم و زیرساخت‌های بومی نداشته باشد و یا هر دو این موارد به کارآمدی مرتبط نشوند و یا هر سه به روزآمدی مربوط نشوند، مسائلی است که باید در یک فرآیند به آن بپردازیم.
وی برگزاری چنین نشست‌ها و طرح بحث‌هایی را مناسب اما ناکافی دانست و گفت: برای پرداخت وسیع‌تر به این مسئله و یافتن سازوکار عملی‌تر باید بر اساس تجربه‌های موفق موجود در این زمینه عمل کنیم و نیز باید زمان‌بندی درست‌تری برای آن تعریف کنیم.
خانیکی ادامه داد: مرحوم دکتر روح‌الامینی از پیشکسوتان مردم‌شناسی در ایران بود که انسان خوش‌مشرب و محقق برجسته‌ای بود و می‌گفت بعد از تعطیلی دانشگاه‌ها زمانی که آقای مصباح مسئولیت دفتر حوزه و دانشگاه را بر عهده داشتند، چندین بار از مرحوم روح‌الامینی برای رفتن به قم دعوت کردند و بعد از دو سال جلسات پیاپی، درخواست کردند تا ارزیابی از نتیجه این گفت‌وگو و ارتباط میان حوزه و دانشگاه ارائه دهند.
استاد دانشگاه علامه طباطبائی ماحصل دو سال رفت و آمد میان حوزه و دانشگاه، مرحوم روح‌الامینی و مصباح را از زبان مرحوم روح‌الامینی این‌طور توصیف کرد: آشنا شدن دانشگاهیان با شهر قم و ازسوی دیگر، شناخت بهتر حوزویان با دانشگاه‌های تهران نتیجه این سلسله نشست‌ها بود اما میان این دو گروه گفت‌وگویی شکل نگرفت.
خانیکی ادامه سخنان مرحوم روح‌الامینی را این‌طور ادامه داد: پس از این نشست‌ها، ما همچنان صحبت‌های پیشین خودمان را داریم و تنها کمی آیات و روایت جدید یاد گرفتیم که در پاورقی به آن اشاره می‌کنیم و شما نیز کمی با کانت و دورکیم آشنا شدید اما باز هم حرف خودتان را می‌زنید و در پاورقی به آنها رجوع می‌کنید.
استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه هدف از برگزاری این نشست‌ها ایجاد گفت‌وگو است، خاظرنشان کرد: برای شکل‌گیری گفت‌وگو باید در درجه اول پرسش‌های جدی داشت و بعد از آن کسانی که می‌توانند با هم گفت‌وگو کنند.
وی ادامه داد: در مراحل نخستین گفت‌وگو میان حوزه و دانشگاه، دانشگاهیان متدین با حوزویان روشنفکر بهتر می‌توانند گفت‌وگو کنند و سپس در گام بعدی می‌توان این امر را تعمیم داد که البته مسائل روشنی در رسیدن به این اهداف باید مشخص کرد.
استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی اظهار کرد: پیشنهاد من این است که دانشگاه علامه طباطبائی می‌تواند در این مسیر پیش‌گام باشد و از تجربه‌های موفق هم‌اندیشی که در زمینه‌های مختلف علوم اجتماعی و یا به طور کلی علوم وجود دارد نیز استفاده کند.
وی اضافه کرد: تجربه‌های موفق در این زمینه به این شکل هستند که نشست‌های کاملاً منفک از کار که در برخی موارد چند روز به طول می‌انجامند، برگزار می‌شود و در این جلسات با مشخص بودن موضوع، آزادانه درباره آن بحث و تبادل نظر می‌کنند و در انتها نیز با مدیریتی که بتواند ماحصل نشست را تبیین و تدوین کند.
خانیکی با بیان اینکه خروجی این نشست‌های موفق، تولید متون جدید است، تاکید کرد: نباید از اینکه فاصله‌ها چقدر است، نگران بود و در هر حال اشتراک نظرات می‌تواند فاصله‌ها را بسیار نزدیک کند.
وی با بیان اینکه به دلیل سابقه نسلی خود از حضور بزرگانی چون شهید مطهری و دکتر شریعتی برخوردار بوده است، اظهار کرد: از اختلاف نظر نباید ترسید، بلکه بایستی از طرح موضوع نکردن و یا طرح موضوع به شکل فرمالیستی واهمه داشته باشیم.
استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: اگر بنا باشد از نظر توان خانوادگی، سابقه محلی، نوع مواجه با مسائل و.. دو نفر را مثال بزنیم، قطعا از شهید مطهری و مرحوم دکتر شریعتی نزدیک‌تر سراغ نداریم، آنها قوم وخویش هم هستند، هر دو از شهر خراسان هستند، حلقه وصلی مثل مرحوم استاد محمدتقی شریعتی داشتند، در حسینیه ارشاد با هم بودند و اگر بخواهیم تیپ ایده‌آل متدین شدن دانشگاه، پیش از انقلاب را نام ببریم به دکتر شریعتی می‌رسیم و اگر تیپ روشنفکر شدن حوزه را بخواهیم به استاد مطهری می‌رسیم.
وی با بیان اینکه این دو استاد نیز با وجود تمام اشتراکات اختلاف نظرهایی با هم داشتند، تاکید کرد: اختلاف نظر‌های شهید مطهری و دکتر شریعتی منجر به رشد در جامعه می‌شد و هر دو در خانواده انقلاب قرار می‌گرفتند و نباید فراموش کنیم که ما از این الگوهای تاریخی بسیاری داریم.
خانیکی اظهار کرد: مرحوم میرزامهدی اصفهانی ضد فلسفه بود و از سوی دیگر امام خمینی، مشهور بودند که بهترین درس‌های حکمت صدرایی را ارائه می‌دهند و این اختلاف نظر حتی تا به آنجا رسیده بود که میرزامهدی اصفهانی درباره امام نظر ردیه بلندبالایی را اعلام کرده بود.
استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: امام درباره این ردیه در همان زمان گفت: «میرزا مهدی اصفهانی از روی تدین من را رد می‌کند» و به همین دلیل به او احترام می‌گذاشتند.
وی در پایان با بیان اینکه با وجود داشتن چنین سوابق و پیشینه‌هایی می‌توان زمینه‌های مناسبی را برای رشد فراهم کرد، خاطرنشان کرد: ما باید بتوانیم با زبان دانشگاهی، حوزوی، اخلاق اسلامی و علمی در مسیر تحول قرار بگیریم تا دستاوردهای جدیدی داشته باشیم.
نظر شما :