علاوه بر تحلیل آشکار در خبر، تحلیل پنهان نیز داریم

به گزارش باشگاه خبری عطنا، دکتر احمد قدیری چهارم اردیبهشت‌ماه در جلسه دوم کارگاه رسانه و عملیات روانی که با همکاری کلبه کتاب فانوس بسیج دانشجویی دانشکده علوم ارتباطات علامه طباطبائی با همکاری انجمن علمی-دانشجویی روزنامه‌نگاری در سالن شهید همت این دانشکده به ایراد سخنرانی پرداخت.

وی به تعدادی از ترفندهای رایج در رسانه‌ها که برای فریب افکار عمومی استفاده می‌شود اشاره کرد و افزود: ترفند‌های عملیات روانی، قالب‌های ارائه هدفمند اطلاعات هستند که نسبت‌شان با واقعیت می‌تواند مصداق فریب یا دروغ باشد و محتوایی که در این قالب‌ها ریخته می‌شود، نشان دهنده نسبت آن‌ها با واقعیت است.

قدیری با اشاره به فراگیر شدن نسل دوم و سوم ارتباطات رسانه‌ای، بیان کرد: با وجود شبکه‌های اجتماعی امروزه، به توزیع کننده اطلاعات تبدیل شده‌ایم و برای همین باید تفاوت تحلیل و خبر را بدانیم.

وی اضافه کرد: خبر با تحلیل متفاوت است و گاهی اوقات تحلیل را بعد از خبر به صورت آشکار ارائه می‌کنند و در برخی موارد نیز در لابه‌لای خبر به صورت پنهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نویسنده کتاب تکنیک‌های عملیات روانی در حوزه رسانه و خبر افزود: برای نمونه در یک خبر گفته می‌شود که «ایران موشک دوربرد آزمایش کرد، هدف از این آزمایش تهدید اروپا است» و در یک گزارش می‌گویند، «برد موشک‌های ایران به اروپا رسیده است».  در خبر دوم به صورت پنهان، تحلیلی نهفته است که بین برد موشک‌های ایران و اتحادیه اروپا ارتباط ایجاد کرده است.

وی درباره معانی تحمیل شده بر خبر، گفت: هر خبری در دل خود پیامی دارد و برای مثال گاهی اوقات می‌شنویم که تیم رسانه‌ای دولت ضعیف است.

قدیری درباره همین موضوع خاطرنشان کرد: خبر آن چیزی است که به صورت آشکار در قالب کلمات می‌بینیم اما پیام خبر، آن است که کسانی که فکر می‌کنید دولت کم‌کار است، اصلاً اینگونه نیست بلکه دولت شما فعال و مشغول است اما تیم رسانه‌ای پوشش خوبی از آن ندارد.

وی به تعدادی از ترفند‌های به کار‌گرفته شده توسط رسانه‌ها اشاره کرد و گفت: یکی از ترفندهای عملیات روانی، مفهوم همنشینی بین یک موضوع با مفهوم منفی است و برای مثال شما در گوگل جستجو کنید ایران، تصاویر اعدام برای شما آورده می‌شود، جستجو کنید اسلام، تصویر داعش دیده می‌شود و جستجو کنید عاشورا تا با تصاویر قمه‌زنی مواجه ‌شوید.

نویسنده کتاب تکنیک‌های عملیات روانی در حوزه رسانه و خبر افزود: این همنشینی مدام بین خشونت و دین باعث برداشت نادرست در مخاطبان رسانه‌های غربی می‌شود.

وی ترفند بعدی را همسو‌نمایی دانست و بیان کرد: هدف از این ترفند جلب رضایت مخاطب و بعد القای معنای مورد نظر خود است و برای مثال در این ترفند می‌گویند من با شما موافق هستم اما نظر خودمان را عرضه می‌کنیم.

قدیری تعمیم را یکی دیگر از ترفند‌های رسانه‌ای برشمرد و گفت: تعمیم عبارت است از فعل یک جزء را به کل نسبت دادن و به عنوان مثال یکی از نمایندگاه مجلس آمریکا جمله‌ای می‌گوید و بعد در قالب آمریکا چنین گفت منتشر می‌شود.

وی اظهار کرد: ترفند دیگر منحصر کردن مفهوم در مصداق است و برای مثال رسانه‌های آمریکا در زمان جنگ سرد مفهوم کمونیسم را در مصداق شوروی خلاصه کردند و در هنگام فروپاشی شوروی گفته شد که کمونیسم ازهم پاشید و این دقیقاً مانند این است که با فروپاشی عثمانی، بگوییم اسلام از هم پاشید.

نویسنده کتاب تکنیک‌های عملیات روانی در حوزه رسانه و خبر با بیان اینکه ترفند دیگر تقدیس مفهوم و تخریب مصداق است، تصریح کرد: برای مثال این روش وقتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بگوییم من با عدالت موافق ولی با سهام عدالت مخالف هستم. در مثال دیگری عده‌ای می‌گویند ما با ولایت فقیه مشکلی نداشته اما حضرت امام(ره) و یا رهبری هم میانه‌ای نداریم.

وی اختفا و گرا را یکی دیگر از راهکار‌های فریب رسانه‌ها دانست و بیان کرد: رسانه وقتی موضوعی را عیان بگوید، مخاطب اصطلاحاً آن را پَس می‌زند اما اگر به مخاطب بنمایاند که من نمی‌خواهم موضوع خاصی را به تو بگویم اما با دادن چند نشانه مطلب را به او بفهماند، موجب نفوذ بیشتر خبر می‌شود، چون در این سبک مخاطب احساس می‌کند خودش مطلب را کشف کرده است.

حلقه مفقوده ترفند دیگری بود که قدیری به بیان آن پرداخت و گفت: این ترفند یعنی بیان یک حادثه بدون ذکر تکه‌ای از ماجرا که در قضاوت مخاطب اثرگذار است و برای مثال اخباری منتشر می‌کنیم که شخصی جمله‌ای را گفته اما به منزله شوخی یا جدی بوده است.

وی افزود: ترفند بعدی الهام عددی است و در این ترفند، عدد مورد نظر در ذهن مخاطب کمتر و یا بیشتر جلوه داده می‌شود، برای مثال اگر ۱۰ نفر در حادثه‌ای کشته و ۹۰ نفر زخمی شده باشند، می‌گویند ۱۰۰ نفر کشته و زخمی شده است و در اینجا ذهن مخاطب به این سمت که نیمی از این آمار، میزان کشته‌شدگان است، سوق پیدا می‌کند.

 بار عاطفی، آخرین ترفندی بود که قدیری به آن اشاره کرد و گفت: این ترفند تعمداً در رسانه‌ها به صورت فراوان به کار می‌رود و برای نمونه گفته می‌شود، ۱۰۰ نفر کشته از جمله یک زن و کودک در بین آنها دیده می‌شود.

نویسنده کتاب تکنیک‌های عملیات روانی در حوزه رسانه و خبر به راهکارهایی برای عدم فریب خوردن در برابر این ترفند‌ها اشاره و خاطرنشان کرد: راهکار مقابله با اینگونه فریب‌های رسانه‌ای در وهله اول این است که این ترفند‌ها را بشناسیم و بعد هویت منابع خبری را شناسایی تا در مرحله آخر به منابع متقابل رجوع کنیم و به رسانه‌های یک جناح خاص اکتفا نکنیم.