توئیپلماسی؛ ابزار جدید سیاست خارجی

توئیپلماسی: بازنمایی سیاست خارجی ایران در توئیتر، عنوان پژوهشی است که به همت حسین سلیمی، عضو هیئت علمی دانشگاه و پیمان وهاب‌پور در شماره ۱۴ فصلنامۀ مطالعات رسانه‌های نوین منتشر شده است. با توجه به اهمیت استفاده از رسانه های اجتماعی در روزهای اخیر توسط سیاست‌مداران و سیاست‌گذاران ، گوشه هایی از این پژوهش منتشر می‌شود.

امکان بحث تعاملی درباره موضوعات مختلف و ایجاد شبکه ای از اخبار غیرقابل سانسور به عنوان زمینه های مبتکرانه ای است که شبکه های اجتماعی از طریق استفاده از اینترنت، کامپیوترها، تلفن های هوشمند و تبلت ها فراهم نموده اند تا تمام کنشگران سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در این محیط به تعامل با یکدیگر بپردازند. مدل جدیدی از گسترش اطلاعات که توانسته به روابط جدیدی میان بازیگران مختلف به ویژه کنشگران سیاست بین الملل منجر شود.

این مدل اشاعه اطلاعات برخلاف دوران سنتی به هیچ وجه از بالا به پایین نیست و روایت ها در اغلب مواقع از پایین (مردم عادی) به سمت کنشگران و کارگزاران بین المللی حرکت می کنند و موجب و موجد واکنش ها و تصمیمات مختلف می شوند.

شبکه های اجتماعی امکان تعامل درباره موضوعات مختلف و ایجاد شبکه ای از اخبار غیر قابل سانسور را به عنوان زمینه­ های تلفن­ های هوشمند و تبلت فراهم نموده تا تمام کنش‌گران سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در این محیط به تعامل به یکدیگر بپردازند. مدل جدیدی از گسترش اطلاعات که توانسته به روابط جدیدی میان بازیگران مختلف به ویژه کنشگران سیاست بین الملل منجر شود.

در این میان شبکه اجتماعی توییتر از جمله ابزارهای قدرتمندی است که در چند سال اخیر تاثیرات شگرفی به ویژه در حوزه سیاست خارجی کشورها گذاشته است.

بیش از ۸۵۶ حساب کاربری در توییتر به رهبران و روسای دولت و وزرای امور خارجه کشورها اختصاص دارد. ۱۷۸ کشور یعنی ۹۲ درصد از دولت های عضو سازمان ملل با میانگین تقریبی ۳۵۶ میلیون نفر دنبال کننده در این شبکه اجتماعی حضور دارند.

تمام رهبران کشورهای عضو گروه ۲۰ و نیز گروه ۷ به جز آنگلا مرکل صدراعظم آلمان در پلتفرم توییتر حضور دارند. در آمریکا لاتین تنها دولت نیکاراگوئه حساب رسمی توییتر ندارد و در آفریقا، آسیا و اقیانوسیه تنها ۱۵ کشور در این شبکه اجتماعی حضور ندارند.

حضور این تعداد از دولت ها و دولتمردان در شبکه اجتماعی توییتر نشان از تاثیرگذاری مهم این شبکه اجتماعی و فضای سایبر دارد.

استفاده از توییتر در دیپلماسی کشورها باعث شده که واژه ترکیبی توئیپلماسی (توییتر + دیپلماسی) وارد ادبیات تخصصی رشته هایی چون ارتباطات و روابط بین الملل شود.

توییتر یک زیرساخت رسانه اجتماعی با قابلیت ارسال پیام در قالب وبلاگ نویسی کوچک است. «توییتر یک شبکه اجتماعی و سرویس ارائه دهنده میکروبلاگ است که به کاربران اجازه می دهد تا ۲۸۰حرف، پیام متنی را که توییت نامیده می شود، ارسال کنند.»

از سال ۲۰۰۶ که این شبکه اجتماعی تاسیس شد، با توجه به محدود بودن ارسال پیام برای کاربران، این رسانه به سرعت مورد توجه قرار گرفت.

با گسترش این زیرساخت بسیاری از سیاستمداران و دیپلمات ها نیز علاقه مند به استفاده از آن شدند.

باراک اوباما اولین سیاستمداری بود که به این شبکه اجتماعی پیوست. در حال حاضر استفاده سیاستمداران، وزارتخانه ها، سازمانهای بین المللی و به ویژه دیپلمات ها از این زیرساخت فراگیر شده و منعکس کننده صدای آنان شده است.

تمایل برای ارتباط مستقیم با مخاطبان داخلی و خارجی و انعکاس دیدگاه ها و به اشتراک گذاری نظرات با عامه از طریق این رسانه، واژه توئیپلماسی را وارد ادبیات رشته های ارتباطات و روابط بین الملل کرده است.

توئیپلماسی یا توییتر – دیپلماسی به استفاده کارگزاران دولتی و مقامات رسمی دیپلماتیک از رسانه شبکه اجتماعی توییتر و نیز سایر شبکه های اجتماعی مثل فیس بوک، اینستاگرام، اسنپ چت و… برای تعامل با عامه مردم (داخلی و بین المللی)، انتشار اطلاعات و حتی اهرمی برای نفوذ جهانی اشاره دارد.

این واژه برای اولین بار در سال ۲۰۱۲ توسط موسسه بورسان – مارستلر وارد ادبیات رشته ارتباطات شد.

این موسسه سالانه گزارش هایی را در خصوص فعالیت رهبران جهان در توییتر، فیس بوک و… منتشر می کند و تلاش های آنان را در جهت ایجاد ارتباط با مخاطبان و عامه مردم را رصد می کند.

طرفداران توئیپلماسی معتقدند برای ارتباط دولت ها با مخاطبان و انتخاب کنندگان (رای دهندگان) خود، توییتر روش مناسبی است.

آنان پاسخگویی سیاستمداران را مهم ترین اثر توئیپلماسی برشمرده اند که می تواند دستور کارهای بین المللی را تحت تاثیر قرار دهد و یا حتی منجر به شکل گیری یک دستور کار جدید شود.

به عنوان مثال می توان به تاثیر توییتر بر اقدام جمعی در برابر تغییرات آب و هوایی و محیط زیستی حفظ آن به عنوان یک دستور کار مهم بین المللی اشاره کرد یا می توان از نقش توییتر در ارتقاء توجه جهانی به مسائل و مشکلات حقوق بشر سخن گفت.

در حالی که مخالفان بر این باور هستند که این رسانه اجتماعی تهدید بالقوه ای علیه دیپلماسی سنتی میان کشورهاست و توییتر به حد کافی برای این روابط پیچیده، کارآمد نیست.

جیمز کارفانو از بنیاد هریتیج معتقد است: « اگر شخصی فکر کند که ۱۴۰ کاراکتر یک راه حل دیپلماتیک برای حل مشکلات جهان است، ما با مشکل بزرگی مواجه خواهیم بود. توییتر در واقع، برای دیپلماسی تاسیس نشد. حتی برای این که با یکدیگر به گفتگو بپردازیم نیز به وجود نیامد.»

مخالفان در بهترین حالت معتقدند توییتر و فیس بوک بستری برای گسترش ارتباطات دیپلماتیک از طریق رسانه ها هستند و این رسانه ها هیچ گاه جایگزین کانال های سنتی روابط دیپلماتیک نخواهند بود.

اخیراً کاستلز با یادآوری وضعیت جهان در سال های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ شماری از جنبش ها را که به تحولات عظیم منجر شد احصاء می کند:« یونان در سال ۲۰۱۰، اعتراضات گسترده در اسپانیا که رنگ و بوی فمینیستی داشت، تحولات تونس و مصر، اعتراضات اشغال وال استریت که در بیش از هزار شهر ایالات متحده گسترش یافت، اعتراض ها در میدان گزی ترکیه که منجر به توقف توسعه پارک گزی شد، یا در اوکراین که جنبش های اجتماعی منجر به بازتعریف رابطه بین اتحادیه اروپا و شرق اروپا شد و ده ها جنبش و اعتراض دیگر در سایر نقاط جهان».

او استدلال می کند که «برخی از ویژگی های مشترک این جنبش ها عبارتند از: شبکه ای بودن، چندوجهی، هم جهانی و هم محلی، مسری و سرایت کننده، بدون رهبر، خودبازتاب دهنده و غیرخشونت آمیز».

در تمام این تحولات نقش توییتر و سایر رسانه های اجتماعی مشهود است و سیاستمداران در اغلب مواقع تلاش کرده اند، نسبت به آن وامنش نشان دهند.

اطلاع رسانی از طریق توییتر به دستور کارهای سازمان های بین المللی نیز منجر شده و شورای امنیت سازمان ملل متحد بارها به دلیل گسترش ترندها در توییتر، نشست اضطراری تشکیل داده است.

نکته دیگری که به ویژه برای این نوشتار از اهمیت برخوردار است، این است که توئیپلماسی تلاش کارگزاران سیاسی برای تثبیت، اصلاح و یا ارتقاء تصویر از خود در مواجهه با مخاطبان بین المللی است.

وجود روایت های رقیب در توییتر و سایر شبکه های اجتماعی، کارگزاران سیاسی را به چالش می کشد و آنان در تلاش هستند تا به بخشی از این روایت های رقیب پاسخ دهند.

منبع: عطنا